200χρόνια πριν τέτοια μέρα σε κρέμασαν για να είμαστε εμείς ελεύθεροι, άραγε είμαστε άξιοι της θυσίας σου αυτής;

 

Πάει ένα γεροντάκι επί καθημερινής βάσης στην Μητρόπολη των Αθηνών και στέκεται στο μαρμάρινο κιβώριο όπου και το σκήνωμα του Πατριάρχη του γένους μας ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ του Ε΄ και του λέει τους καημούς και τα βάσανα του.

Και ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ του απαντά, όταν σκύβει να προσκυνήσει τον τάφο του, λέγοντας του " να ξέρες τι βλέπω και τι  ακούω στις μεγάλες δοξολογίες των μεγάλων που γίνονται εδώ μέσα ; " 

Δρ. Κωνσταντίνος Βαρδάκας 

Παρακάτω επισυνάπτουμε ένα άκρως ενδιαφέρον  ιστορικό άρθρο   του προέδρου του ΟΔΕΓ Καβάλας, (όμιλος για τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας), 

που αναφέρεται στη μνήμη του Πατριάρχου Γρηγορίου Ε' (10 Απριλίου).

   ( από το  Αρχείο της Ιεράς Συνόδου της Ρωσίας)

                                                                                                                                                                       του Αντώνη Κόντου

                             Μπορεί , ο εξ Οδησσού σημαντικός ΄΄λόγιος και φιλόπατρις ΄΄ , Κ.Α. Παλαιολόγος, στο εισαγωγικό μέρος της ιστορικής του πραγματείας  ΄΄Ο ΕΝ ΤΗ ΝΟΤΙΩ ΡΩΣΙΑ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ΄΄   ( δημοσιευμένης  στη μηνιαία έκδοση του φιλολογικού συλλόγου ΄΄Παρνασσός΄΄, τόμος Ε΄,1881) , να χαρακτηρίζει  το 1821  έτος ΄΄ευκλεές ΄΄ δια τον ελληνισμόν,΄΄ότε  το πρώτον  ήρξατο κυματίζουσα η κυανόλευκος σημαία εν τη Βλαχία  και τη Πελοποννήσω΄΄ αναπετούσα ως ηλεκτρικός  σπινθήρ    πυρκαϊάν, ένθα ενεφανίζετο’’,  αλλά   και  έτος ΄΄ μοιραίον΄΄,΄΄ότε …..αγχόναι και δηώσεις  εβασίλευον απανταχού  της Ιλλυρικής   χερσονήσου….΄΄,  δίνοντας το  μέγεθος  του δράματος , που άρχισε να εκτυλίσσεται  για τον επαναστατημένο ελληνισμό, ωστόσο ,το  γεγονός που προβάλλεται ιδιαίτερα  στην προαναφερθείσα πραγματεία είναι αυτό της  εξόντωσης και του  διασυρμού  του   εθνομάρτυρα Πατριάρχη ,Γρηγορίου του Ε’ (  Πάσχα του 1821 ,10 Απριλίου)  μέσα από  τη΄΄ μυστική ΄΄ επιστολή του  κόμητα Α.Θ.  Λανζεράν, διοικητή της Ταυρικής  ,προς τον κόμητα Α.Ν. Γολίτζην, γενικό κυβερνήτη Μόσχας, την οποία  μετέφρασε  στην ελληνική ο Κ.Α. Παλαιολόγος.

  Εκεί ,καταγράφεται όχι μόνο  το τραγικό γεγονός , όπως το μετέδωσε ο πρεσβευτής της Ρωσίας στην Κων/πολη , Βαρώνος Στρόγονοβ , αλλά  και  η φροντίδα για   την ταυτοποίηση του   ιερού  σκηνώματος που  μεταφέρθηκε στην Οδησσό  -  κέντρο των ΄΄φιλικών΄΄-,αφού περισυνελέγη  στο Βόσπορο από τον Κεφαλονίτη πλοίαρχο Νικ. Σκλάβο , καθώς και  η απόδοση  τιμών κατά τον ενταφιασμό .  

  Μυστική επιστολή του κόμητος Α.Θ. Λανζεράν

            Τώ  κόμητι Α.Ν.Γολίτζην

                                          Εξ Οδησσού 19 Μαϊου 1821

 ΄΄Διά τής  παρούσης ιδιωτικής επιστολής  λαμβάνω τήν τιμήν νά γνωστοποιήσω τή   υμετέρα  εκλαμπρότητι γεγονός σπουδαίον και τρομερόν άμα. Εν Κωνσταντινουπόλει κατά τήν ημέραν τού Πάσχα, ο σεβάσμιος  έλλην Πατριάρχης  Γρηγόριος εβδομηκονταπενταετής  την ηλικίαν, ανηρπάγη εκ τού ιερού τής μητροπόλεως ένθα είχεν ελθεί νά  τελέση τήν ιεράν ακολουθίαν καί  απηγχονίσθη κατά διαταγήν  τού Σουλτάνου απέναντι τής οικίας αυτού ’  ο νέος βεζύρης  προσωπικώς  παρέστη πρός διάταξιν τών τής  εκτελέσεως  τής θανατικής ποινής , εν πλήρει απαθεία ήναψε καπνοσύριγγα καί παρέμεινεν εκεί επί  δύο ώρας.Τή αυτή ημέρα 7 έτεροι έλληνες μητροπολίται ή αρχιερείς  υπέστησαν τήν αυτήν ποινήν ’  ο πατριαρχικός ναός καί 16 έτεροι, λέγουσιν ότι εσυλήθησαν καί κατεστράφησαν υπό τών Οθωμανών ’ βεβαιούσιν ότι χιλιάδες εσφάγησαν. Τή επαύριον τό σώμα  τού  δυστυχούς Πατριάρχου παρεδόθη κατά διαταγήν τού σουλτάνου τοίς Ιουδαίοις, οίτινες έσυραν αυτό ανά τάς οδούς εκτοξεύοντες  τρομεράς ύβρεις  κατά τής αγίας ημών πίστεως καί κατά τού θείου ημών Σωτήρος. Οι κακούργοι ούτοι έρριψαν τό σώμα εις τήν θάλασσαν. Ο βαρώνος Σβόρονοβ διαβιβάζων μοι τά τρομερά ταύτα γεγονότα, αγγέλλει ότι εις τόν λαιμόν  τού σώματος περιέδεσαν σχοινίον μετά βαρέως λίθου,αλλά ή  ανακριβώς ελέγχη τούτο, ή  ο λίθος ελύθη, καθ’ ότι τό σώμα ανέπλευσεν επί τής επιφανείας τών υδάτων τού Βοσπόρου ακριβώς  μεταξύ τής αποστάσεως  δύο πλοίων ετοιμαζομένων νά αποπλεύσωσιν ενταύθα. Ο ατυχής  Πατριάρχης εγνωρίσθη υπό τινος τέως παρ’ αυτώ  υπηρετούντος  ευρεθέντος επί τού πλοίου τούτου.

Η υμετέρα εκλαμπρότης  θά εξετάση απάσας  τάς  λεπτομερείας  ταύτας  εν ταίς  συνημμέναις  καταθέσεσι τών μαρτύρων. Άμα τού πλοίου καταπλεύσαντος διέταξα ν’αποβιβάσωσι το σώμα του Πατριάρχου μετά πάντων των προφυλακτικών  μέτρων άτινα   απαιτούνται υπό τών υγιεινομικών κανονισμών.

Όπως  δέ  ακριβέστερον καταπεισθώ περί τής  γνησιότητος τού σώματος διέταξα νά δείξωσιν αυτό τοίς πρίγκιψι Σούτζω καί Χαντζερλή ιδίως  γνωρίσασι τόν Πατριάρχην. Ούτοι ανεγνώρισαν αυτόν καί  υπέγραψαν τήν συνημμένην επικύρωσιν.

Διέταξα νά  θέσωσι τό σώμα εντός  φερέτρου, νά σφραγίσωσι αυτό καί νά τοποθετήσωσι προσκαίρως εντός  τού πύργου του υγειονομείου. Είς  ιερεύς  και είς  διάκονος  εισήλθον εις τό υγειονομείον όπως  αδιαλείπτως  αναγινώσκωσι  προσευχάς  παρά  τώ σώματι παρ’ ώ καίουσι δύο λυχνίαι καί λαμπάδες.

Εξαιτούμαι παρά τής υμετέρας εκλαμπρότητος  όπως  μοί  μεταδώσητε όσον τάχιον τό διάταγμα τής Αυτού  Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητος περί τού τρόπου καθ’όν οφείλω  ν’αποδώσω τάς τελευταίας  τιμάς τώ δυσμοίρω τούτω ηγέτη τής Ελληνικής  εκκλησίας  καί  εξαιτούμαι ωσαύτως  παρά  τής Υμετέρας  Μεγαλειότητος  νά ορίσητε τό ποσόν τό οποίον δύναμαι νά δαπανήσω κατά τήν  τελετήν ταύτην΄΄.

 

 

Το  ενδιαφέρον του αυτοκράτορα Αλεξάνδρου Β’ για τον περίφημο επιτάφιο λόγο , που εκφώνησε ο  Κωνσταντίνος Οικονόμος  για τον πνευματικό του μέντορα, αποδεικνύεται από την  αυτοκρατορική εντολή  προς την Ιερά σύνοδο της Ρωσίας  για   μετάφραση και ανατύπωση του λόγου στα ρωσικά και ελληνικά(  1200 αντίτυπα )   ,  καθώς και   τη δωρεάν  διανομή  του προς τους έλληνες  αποίκους ΄΄της Οδησσού και  λοιπών χωρών΄΄ ,  πιστοποιώντας παράλληλα και   την ιδιαίτερη  εκτίμηση της ρωσικής πλευράς   προς την  ορθόδοξη εκκλησιαστική ρητορική.  Κι’όλ’αυτά ,παρά την αποκήρυξη του επαναστατικού κινήματος του Αλεξ. Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία  από τη τσαρική αυλή   και τον  Καποδίστρια -στο πνεύμα της Ιερής Συμμαχίας- αλλά και τον αφορισμό από τον ίδιο τον Πατριάρχη(΄΄ …ουχί οικεία βουλήσει ,αλλά καταθλιπτική πιέσει..΄΄ ).

 

Λεπτομέρεια: στον Κων/νο  Οικονόμο του εξ Οικονόμων  χορηγήθηκε υπό του αυτοκράτορος δια την συγγραφήν του λόγου ΄΄Σταυρός αδάμασι  κεκοσμημένος ΄΄.

        Η αυτοθυσία  και το μαρτύριο του ανδρείου     Πατριάρχη σηματοδότησε   για τους νεότερους το χαρακτήρα και  το ρόλο  του  μεγάλου πνευματικού  ηγέτη , ο οποίος ως  πρότυπο συνέπειας και πατριωτισμού (΄΄…εγώ μετημφιεσμένος να καταφύγω.. ουχί .   … ο θάνατός μου ίσως επιφέρει μεγαλυτέραν οφέλειαν  από την ζωήν μου….΄΄) όχι μόνο συγκλόνισε  τον ελληνισμό και την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, αλλά και ενέπνευσε (εικαστικά ,Νικηφ. Λύτρας– λογοτεχνικά ).

 Η μεταφορά  και υποδοχή  με κάθε επισημότητα του ιερού σκηνώματος στη ελεύθερη  Ελλάδα, τον Απρίλη του 1871, περιγράφεται  με λεπτομερή  και συγκινητικό τρόπο  από τα έντυπα μέσα της εποχής.

Ο εντυπωσιακός ανδριάντας    , που κοσμεί  τον προαύλιο χώρο του πανεπιστημίου Αθηνών, ως ελάχιστος φόρος τιμής  του πνευματικού κόσμου της χώρας  στο μεγάλο ιεράρχη, στάθηκε σημείο αναφοράς για τον εμπνευσμένο ποιητικό λόγο του Αριστ. Βαλαωρίτη (25 Μαρτίου, 1872),  που  προκάλεσε  έντονη συγκίνηση   στο πανελλήνιο και ιδιαίτερα στον απαγγείλαντα  ποιητή.