Ο άγιος Δημήτριος και η σχέση του με την Υπεραγία Θεοτόκο
( ευχαριστούμε την Ειρήνη για το αξιόλογο αυτό πόνημα της που μας το υποσχέθηκε και εμείς το αναρτούμε μέσα στην Μεγάλη Εδομάδα του ΑΓΙΟΥ ΜΥΡΟΒΛΗΤΗ)
Ο Άγιος Δημήτριος και η Υπεραγία Θεοτόκος συνδέονται με μία
άγνωστη μυστική σχέση. Πρόκειται για ένα αφανές μυστήριο της
ζωντανής πίστης μας, όπως πολυπληθή είναι τα αφανή μυστήρια της
ελληνορθόδοξης θρησκευτικής παράδοσής μας, που ιδιαίτερα τα
τελευταία χρόνια, άρχισαν να αναδύονται και να αποκαλύπτονται όλο και
περισσότερο, εις οσμήν ευωδίας πνευματικής, γεμίζοντάς μας με έκπληξη
και ιερό δέος.
Λόγω της σύνδεσης των δύο αυτών ιερών προσώπων, υπήρχε το αρχαίο
έθος να τελείται συνεορτασμός τους στον κατ’ εξοχήν ιερό ναό του
αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη, κατά τη διάρκεια των εορταστικών
εκδηλώσεων του αγίου. Οι χρονογράφοι του 6 ου μ.Χ αιώνα αναφέρουν ότι
οι εορτασμοί έπαιρναν οικουμενικές διαστάσεις, εφόσον ο άγιος
Δημήτριος είναι άγιος οικουμενικός. Πλήθη κόσμου, όχι μόνο από την
Ελλάδα, αλλά και από όλη τη Μεσόγειο, συνέρρεαν στη Θεσσαλονίκη,
τις ημέρες εκείνες, ώστε έξω από τα τείχη να στήνεται με σκηνές μία
δεύτερη πόλη. Από τότε ακόμη ο άγιος συνεορτάζετο με την Παναγία και
τούτο καταδεικνύεται από την παρακάτω περιγραφή των χρονογράφων:
Η εορτή ξεκινούσε αρχικά με πλήθος κόσμου και λάβαρα από τον ναό
της Παναγίας των Χαλκέων, την ονομαζόμενη και Καταφυγή. Κάτω
περίπου από τον ναό, υπήρχε η λεγόμενη χαλκευτική στοά, η οποία ήταν
ο τόπος όπου ο άγιος Δημήτριος συγκέντρωνε και δίδασκε τη χριστιανική
πίστη κυρίως στους νέους, και εκεί συνελήφθη, όταν κάποιος τον
κατέδωσε.
Μονή Καρακάλλου, Καθολικό
Η πομπή ανεβαίνοντας έκανε μία στάση στον ιερό ναό της
Παναγίας Αχειροποιήτου, όπου ετελείτο ο μέγας εσπερινός της εορτής
και εξεφωνείτο ο πανηγυρικός της ημέρας.
Στη συνέχεια, έφταναν στον ιερό ναό του αγίου Δημητρίου και εκεί άρχιζε η αγρυπνία. Συγχρόνως
το μύρο του αγίου έρρεε άφθονο από τον τάφο του και σχηματίζοντας
ρυάκια έφθανε μέχρι το λιμάνι, ώστε ολόκληρη η πόλη ευωδίαζε.
Όλα τα παραπάνω, βέβαια, σταμάτησαν, όταν το 1439 μ,Χ. κατέλαβαν
την πόλη οι Οθωμανοί και ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί. Στα νεότερα
χρόνια, μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, στις 26 Οκτωβρίου
του 1912, ο συνεορτασμός του αγίου με την Παναγία δεν ετελείτο μέχρι
το έτος 1985. Τότε, ο μακαριστός μητροπολίτης Παντελεήμων
επεχείρησε να αναβιώσει, κατά κάποιον τρόπο, το έθιμο αυτό,
καθιερώνοντας να έρχεται κάθε χρόνο στον ιερό ναό του αγίου
Δημητρίου, κατά τη διάρκεια των εορτασμών του, μία θαυματουργή
εικόνα της Παναγίας από κάποιο μέρος της Ελλάδας, ώστε να εκτίθεται
σε προσκύνηση και να συνεορτάζει με τον άγιο.
Μία από αυτές τις εικόνες που ήρθε μέσα στα χρόνια αυτά, ήταν και η
Παναγία η Ιεροσολυμίτισσα. Ένα αντίγραφό της υπάρχει στην είσοδο
του ναού, για να θυμίζει τον συνεορτασμό της με τον άγιο. Ακόμη,
μπαίνοντας κανείς στον ναό, αντικρίζει προς τη δεξιά πλευρά μία εικόνα
της Παναγίας και προς την αριστερή πλευρά μία εικόνα του αγίου
Δημητρίου, πράγμα που δηλώνει και υπογραμμίζει επίσης τον μεταξύ
τους σύνδεσμο. Ουσιαστικά, τα δύο αυτά ιερά πρόσωπα υποδέχονται
μαζί τον κάθε επισκέπτη.
Όμως, πώς εξηγείται η σχέση αυτή του αγίου Δημητρίου με την
Παναγία; Εκτός από την αγνότητα και την παρθενία του, ένα βασικό
στοιχείο, μέσω του οποίου αξιώνεται ο άγιος να έχει έναν ιδιαίτερο
σύνδεσμο με αυτήν, είναι και η ετυμολογία του ονόματός του. Το όνομα
προέρχεται από τη λέξη Δημήτηρ. Δημήτηρ στην αρχαία Ελλάδα ήταν η
ονομασία της θεάς Δήμητρας, θεάς της γεωργίας. Αρχικά, η λέξη αυτή
ήταν Γη μήτηρ και αργότερα έγινε Δημήτηρ με παραφθορά και αλλαγή
του γράμματος Γάμμα σε Δέλτα. Επομένως, Δημήτηρ είναι η μάνα γη. Η
μάνα γη μας τρέφει με τα σιτηρά και τους καρπούς της. Από αυτή τρώμε
το βασικό στοιχείο της διατροφής μας, τον άρτο, που μας συντηρεί στη
ζωή.
Όμως, πολλές έννοιες από τη θρησκεία των προγόνων μας στον
χριστιανισμό ανάγονται πνευματικά. Έτσι, για μας τους ορθοδόξους, η
Γη μήτηρ είναι η Παναγία, η Θεού μήτηρ και μητέρα όλου του κόσμου.
Αυτή είναι η πνευματική τροφός μας, γιατί μας τρέφει με τον ουράνιο,
άρτο που είναι ο Υιός της, Ιησούς Χριστός. Γι΄ αυτό και στους
Χαιρετισμούς την αποκαλούμε και γη: «Χαίρε, άρουρα βλαστάνουσα
ευφορίαν οικτιρμών». Δηλαδή, «Χαίρε, χωράφι που βλαστάνεις αφθονία
ελέους». (Άρουρα στην αρχαία ελληνική γλώσσα είναι η γη, το χωράφι).
Παρομοιάζεται, δηλαδή, η Παναγία με γη, με χωράφι, από το οποίο
πηγάζει το έλεος και η αφθονία της αληθινής ζωής, που μας τρέφει και
μας ζωοποιεί. Δημήτριος, επομένως είναι εκείνος που ανήκει και είναι
αφιερωμένος στη μητέρα γη, εν προκειμένω, κατά την ανωτέρω
πνευματική αναγωγή, στην Παναγία. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο ότι ο
άγιος Δημήτριος εορτάζει κατά τον μήνα Οκτώβριο, που είναι ο μήνας
του οργώματος και της σποράς της γης. Πέρα από στρατιωτικός, είναι και
γεωργικός άγιος που σπέρνει στον αγρό της καρδιάς μας τον σπόρο της
ευσεβείας.
Ένα άλλο και ουσιαστικό στοιχείο σύνδεσης με την Παναγία είναι το
ότι ο άγιος παρομοιάζεται με τον Χριστό, δηλαδή παρομοιάζεται με τον
Υιό της, και τούτο αναδεικνύεται μέσα από την ορθόδοξη εκκλησιαστική
υμνογραφία, αλλά και το ότι είναι ο μοναδικός άγιος που στο λειτουργικό
τυπικό της εκκλησίας μας, κατά την περίοδο της εορτής του, έχει Μεγάλη
εβδομάδα, ενώ η κυριώνυμος ημέρα της εορτής του θεωρείται Πασχάλια.
Παρομοιάζεται με τον Χριστό, γιατί δέχτηκε στην πλευρά του τον
λογχισμό, όπως ο Κύριος επάνω στον σταυρό. Αγαπούσε τόσο πολύ τον
Χριστό, που ποθούσε να τελειώσει τη ζωή του μιμούμενος με κάποιον
τρόπο το Πάθος Εκείνου. Από τα τρυπήματα που δέχτηκε ο άγιος στην
πλευρά του με τις λόγχες των δημίων του, ανέβλυσε το μύρο του
γενόμενος δοχείο μύρου, γιατί λογχεύτηκε για τον Χριστό. Και κάποιων
άλλων αγίων τα ιερά λείψανα μυροβλύζουν, αλλά η μυροβλυσία του
αγίου Δημητρίου δεν έχει προηγούμενο. Κάποιες φορές τα ιαματικά
νάματα του θείου μύρου του ρέουν ποταμηδόν και κατακλύζουν την
αγαπημένη πόλη του, την Θεσσαλονίκη, με άρρητη ευωδία
Η Παναγία είδε το μαρτύριο και τη λόγχευση του Υιού της και ρομφαία
διαπέρασε από τον μητρικό πόνο την καρδιά της, όπως της προφήτευσε
ο άγιος Συμεών ο Θεοδόχος. Άρα, και εκείνη με έναν τρόπο λογχεύτηκε,
όπως ο άγιος Δημήτριος και αρκετές θαυματουργές εικόνες της
μυροβλύζουν. Ασφαλώς, ως προς την Παναγία, η μυροβλυσία κάποιων
εικόνων της δεν οφείλεται μόνο στο ότι ρομφαία αβάσταχτου πόνου
διαπέρασε την καρδιά της βλέποντας και ζώντας τον μαρτυρικό θάνατο
του Υιού της πάνω στον σταυρό, αλλά κυρίως διότι η ίδια ως Υπεραγία
και Πάναγνη είναι «μύρον πολύτιμον», όπως αποκαλείται από τον
υμνογράφο στην ακολουθία των Χαιρετισμών της.
Εν κατακλείδι, σε σχέση με όλα τα παραπάνω, ίσως και να μην είναι
τυχαίο ότι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Παρηγορήτριας, καθ’
όλη τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, μυρόβλυζε σε ναό του
αγίου Δημητρίου.
κάποιες ενδεικτικές Διαδικτυακές πηγές:
1 «Στον ιερό ναό του αγίου Δημητρίου, πολιούχου Θεσσαλονίκης»
Εκπομπή « Λόγια της πλώρης», από το εκκλησιαστικό κανάλι 4e tv,
video, youtube
2 «Τα τέσσερα χαρακτηριστικά του αγίου Δημητρίου» υπό Ασημίδη Δ.
Παρθενίου, Αρχιμανδρίτου Ι.Μ. Σιδηροκάστρου, Romfea.gr
