ΑΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ - ΑΣ ΔΙΑΚΡΙΝΟΥΜΕ - ΑΣ ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ
( Ευχαριστούμε για την συγγραφή και τις μέστες πληροφορίες του παρακάτω κειμένου που μας στάλθηκε και ας εμπλουτίσει αυτό εν ΧΡΙΣΤΩ την δυνατότητα να διακρίνουμε σημερινές καταστάσεις) - Δρ. Κωνσταντίνος Βαρδάκας
Η αιωνίζουσα παρρησία, παρουσία και χάρις των 318 Αγίων Θεοφόρων Πατέρων της Α΄Οικουμενικής Συνόδου στο σκάφος της Εκκλησίας.
Η Α΄Οικουμενική Σύνοδος συγκλήθηκε, ως γνωστόν, στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325 μ.Χ, με πρωτοβουλία του αυτοκράτορα Μ. Κωνσταντίνου. Ενδιαφέροντα στοιχεία αντλούμε για τη σύνοδο αυτή από τον Γρηγόριο, πρεσβύτερο Καισαρείας, (10ος αιώνας), στον λόγο του «Λόγος εις τους οσίους 318 θεοφόρους Πατέρας και εις Κωνσταντίνον, τον ευσεβέστατον βασιλέα». Το πόνημα διακρίνεται για τη γλαφυρότητά του, εφόσον εκτός του παρεχομένου ιστορικού πλαισίου, περιγράφονται και αρκετά θαυμαστά και υπερφυσικά γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια των διαδικασιών της συνόδου, που διήρκεσε αρκετό διάστημα. Ο λόγος κατ’ ουσίαν είναι ένας εγκωμιασμός στους αγίους 318 θεοφόρους Πατέρες, στην προσφορά τους στο έργο της Συνόδου και στη μεγάλη δύναμη του θείου φωτισμού και της χάριτός τους.
Ο Μ. Κωνσταντίνος, ο «φιλοχρηστότατος» βασιλεύς, κατά τον Γρηγόριο, αφού κατόρθωσε να εξουδετερώσει τους συνάρχοντες και αντιπάλους του Μαξιμιανό, Μαξέντιο και Λικίνιο, οι οποίοι είχαν εξαπολύσει φοβερό διωγμό κατά των Χριστιανών, συγχρόνως με τη μεταφορά της έδρας του από τη Δύση στην Ανατολή, δέχτηκε στην ψυχή πλούσιο θείο φωτισμό και απέδωσε πλήρη ελευθερία ως προς την άσκηση της χριστιανικής πίστης και θείας λατρείας. «Ανέτειλε παραδόξως από τη Δύση ως φωστήρας ο φιλοχρηστότατος Κωνσταντίνος και σαν από κοινό πρόσταγμα, τα δεινά των εθνών υπεχώρησαν και οι υπήκοοι ησπάσθησαν την ειρήνη».
Η ειρήνη όμως αυτή διαταράχτηκε πολύ γρήγορα από έναν πρεσβύτερο της Αλεξανδρινής εκκλησίας, τον Άρειο, στον οποίο λόγω μόρφωσης, είχε ανατεθεί η εξήγηση των θείων Γραφών, αλλά εν τέλει, λόγω κενοδοξίας και φιλαργυρίας, περιέπεσε σε πλάνη, ώστε «κτίσμα και ποίημα τον Υιόν ελοιδώρησε», δηλαδή ότι ο Υιός δεν είναι ομοούσιος και ομότιμος με τον Πατέρα, παρά είναι κτίσμα και δημιούργημά Του και ότι ως κτίσμα, φυσικά κάποτε δεν υπήρχε. Επειδή η αίρεση εξαπλωνόταν επικίνδυνα, η αντίδραση του Μ. Κωνσταντίνου υπήρξε άμεση συγκαλώντας τη σύνοδο στη Νίκαια. Και μόνο το όνομα της πόλης προοιώνιζε ήδη την περίλαμπρη νίκη, κατά της αιρετικής κακοδοξίας, που ανεφύη.
Με επίσημα έγγραφα συνεκάλεσε απ’ όλη την επικράτεια, όσους επισκόπους είχαν τη δυνατότητα να συγκεντρωθούν στον συμβολοποιό τόπο της Νίκαιας. Ο αυτοκράτορας τους υποδέχτηκε με ιδιαίτερες τιμές και περιποιήσεις, εφόσον πολλοί από αυτούς διέπρεπαν με αποστολικά χαρίσματα και «άλλοι τα στίγματα του Χριστού εν τω σώματι αυτών εβάσταζον». Ως παραδείγματα αναφέρονται ο όσιος Ιάκωβος, ο πρόεδρος της Εκκλησίας της Νισήβεως, που πολλούς ελευθέρωσε από νοσήματα, διαβεβαιώνουν δε ότι ανέστησε και νεκρούς. Ο επίσκοπος της Νεοκαισαρείας, ο όσιος Παύλος, είχε γίνει παίγνιο της μανίας του Λικινίου, ο οποίος του έκοψε τα γεννητικά όργανα. Ο αιγύπτιος Παφνούτιος, άνδρας σημειοφόρος, και άλλοι πολλοί από αυτούς τους αγίους είχαν εξορυγμένους τους οφθαλμούς, άλλοι κομμένα τα χέρια, άλλοι είχαν τα χέρια και τα πόδια κατεστραμμένα, επειδή τους είχαν δέσει με ωμά νεύρα από ζώα.
Όταν όλα ήταν έτοιμα για τη σύνοδο, και όλοι έλαβαν τις θέσεις τους, εντύπωση προκάλεσε ο τρόπος με τον οποίο ο Μέγας Κωνσταντίνος υποδέχτηκε και χαιρέτησε τους αγίους Πατέρες. Παρουσιάστηκε όχι με σοβαροφανές, υπεροπτικό και βασιλικό ύφος, αλλά με βλέμμα συνεσταλμένο και ήρεμο βηματισμό. Ασπάζετο τους αγίους και συνομιλούσε μαζί τους ευχαρίστως, με ένα πράο χαμόγελο, αποκαλύπτοντας τη λαμπρότητα της ψυχής του. Φανερώνει δε την υψηλή προς τους Πατέρες συγκατάβασή του, το χαμηλό κάθισμα στο οποίο εκάθισε, σε σχέση με τα έδρανα των επισκόπων.
Εκτός από τις αναφορές αυτές του Γρηγορίου Καισαρείας, ένας άλλος εκκλησιαστικός συγγραφέας του Ε΄αιώνα, ο Θεοδώρητος Κύρου, παρέχει επίσης σημαντικές λεπτομέρειες για τα πρόσωπα που συμμετείχαν στη σύνοδο και τη στάση του Μ. Κωνσταντίνου: Μπαίνοντας στην αίθουσα της Συνόδου ο αυτοκράτορας, άρχισε να χαιρετάει μειδιών τους Πατέρες. Όμως το μειδίαμά του πολύ γρήγορα χάθηκε από το πρόσωπό του. Έβλεπε μπροστά του ένα παράξενο θέαμα. Οι περισσότεροι Πατέρες, που ήρθαν στην Σύνοδο ήταν λωβοί και ακρωτηριασμένοι. Άλλου του έλειπαν τα αυτιά, άλλου τα μάτια και άλλου η μύτη του. Άλλος τον χαιρέτησε με το αριστερό χέρι, γιατί το δεξί δεν υπήρχε πλέον. Και πολλοί δεν μπορούσαν να σηκωθούν από τις θέσεις τους, αφού τα πόδια τους ήταν παράλυτα.
Ξαφνιάστηκε ο αυτοκράτορας και ρώτησε με κατάπληξη. «Γιατί όλοι σχεδόν οι Επίσκοποι που ήρθαν στην Σύνοδο είναι λωβημένοι;» Ένας αρχιερέας του απάντησε: «Διότι ,βασιλιά, έρχονται από τα μαρτύρια. Όλοι αυτοί που βλέπεις είναι Μάρτυρες και Ομολογητές». Συγκινήθηκε ο Μ. Κωνσταντίνος και δάκρυσε. Σηκώθηκε και πλησίασε τους λωβημένους Επισκόπους. Γονάτισε και φίλησε τα παράλυτα πόδια τους, τις άδειες κόγχες των ματιών τους και τα χέρια τους τα ακρωτηριασμένα και κάθισε ως έσχατος σε χαμηλό θρονί παρακολουθώντας τις εργασίες της Συνόδου. Αυτό προξένησε εντύπωση και όταν τον ρώτησαν σχετικά τους απάντησε:
«Αυτοί οι Επίσκοποι και οι άλλοι κληρικοί είναι οι εκπρόσωποι του Θεού στη γη και φροντίζουν για την Εκκλησία Του. Καθοδηγούν τις ψυχές των ανθρώπων στον Ουρανό και στον Θεό. Ενώ εγώ είμαι επιφορτισμένος από τον Θεό, για να ρυθμίζω μόνο τις πρακτικές και γήινες ανάγκες του λαού Του. Αυτοί λοιπόν πρέπει να κάθονται στα ψηλά καθίσματα και εγώ στο μικρότερο, διότι μικρότερο είναι και το έργο μου».
Στη σύνοδο αντιπαρατάχθηκε ο Άρειος με ικανούς ρήτορες, οπαδούς του επισκόπους, αλλά και αρκετούς φιλοσόφους ομοϊδεάτες και υπερασπιστές του. Από την παράταξη των ορθοδόξων μεταξύ των άλλων διακρίνονταν οι άγιοι Νικόλαος και Αλέξανδρος, ιερέας ακόμη, ο επίσκοπος Αντιοχείας Ευστάθιος, ο Παφνούτιος από τη Θηβαΐδα, ο Μέγας Αθανάσιος, διάκονος τότε της Αλεξανδρινής Εκκλησίας, ο επίσκοπος Τριμυθούντος Σπυρίδων και άλλοι πολλοί.
Προχωρεί λοιπόν το πλήθος των ονομαστών αυτών Πατέρων, στην εξέταση και αποσαφήνιση της Ορθοδόξου πίστεως με ομόνοια, ενδυναμούμενο από το Ζωοποιό Πνεύμα που κατοικούσε μέσα τους. Και βάζοντας στο στόχαστρο τον Άρειο, του επιτίθενται με πολλές μαρτυρίες της Παλαιάς και της Νέας Διαθήκης για το ότι ο Υιός είναι ομοούσιος με τον Πατέρα, τον αφορίζουν από την υγιή πίστη και την Αγία Εκκλησία, και τον υποβάλλουν σε ανάθεμα μαζί με τα έργα που είχε γράψει και με τα κηρύγματά του. Συνέταξαν επίσης τα επτά πρώτα άρθρα του «Θείου Συμβόλου», με τα οποία, άρθρο προς άρθρο, «το παρ’ εκάστης αιρέσεως αντικείμενον φρόνημα καταργήσαντες», έδωσαν λύση σε όλα τα δογματικής υφής ανακύψαντα θέματα. Διευθέτησαν ακόμη και καθόρισαν και την ημέρα του εορτασμού της Αναστάσεως, αφού δεν είχε οριστεί μέχρι τότε κοινή ημέρα εορτασμού. Κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής της Συνόδου, με τον φωτισμό του Αγίου Πνεύματος και με πολλά θαυμαστά σημεία που φανέρωσε η χάρις του Θεού, υπερίσχυσαν οι θεόπνευστες θέσεις των αγίων Πατέρων έναντι των δήθεν λογικών τοποθετήσεων του Αρείου και των οπαδών του.
Μετά από αυτά έγινε πρόταση από τον Μ. Κωνσταντίνο να επικυρωθεί ο τόμος με τις υπογραφές καθενός από τους Πατέρες. Μετά λοιπόν από την έκθεση και την δημοσία ανάγνωση του τόμου, έγινε ένα αξιομνημόνευτο θαύμα προς καύχηση όσων επίστευσαν, προς εντροπή δε των αντιφρονούντων. Δύο, δηλαδή, από τους οσίους επισκόπους, ο Χρύσανθος και ο Μουσώνιος, οι οποίοι δεν είχαν ακόμη υπογράψει τον τόμο, συνέβη από πρόνοια Θεού να φύγουν από τη ζωή αυτή. Οι θεοφόροι, λοιπόν, πατέρες, αφού ήλθαν στον τόπο, όπου είχαν τοποθετηθεί τα λείψανα, και θεωρώντας τους σαν ζωντανούς και ότι μπορούσαν να υπακούουν στα λόγια τους, είπαν: «Πατέρες και αδελφοί μας, τον καλόν αγώνα ηγωνίσθητε μαζί μας, τον δρόμον τετελέκατε, την πίστιν τετηρήκατε. Εάν λοιπόν κρίνετε ως θεάρεστα αυτά που εγράφησαν στον τόμο, και μάλιστα τώρα που έχετε καθαρωτέρα αντίληψη των πραγμάτων, τι σας εμποδίζει να υπογράψετε και σεις, σύμφωνα με τoν νόμο, μαζί μας; Αφού είπαν αυτά οι Πατέρες και τοποθέτησαν τoν τόμο σφραγισμένο κοντά στα λείψανα των οσίων, αφιέρωσαν όλη εκείνη τη νύκτα σε άγρυπνη προσευχή. Την επαύριο, όταν ήλθαν εμπρός στις σορούς, κι ενώ οι σφραγίδες ήσαν άθικτες, ξεδίπλωσαν τoν άγιον τόμο, και βρήκαν μέσα και τις υπογραφές των δύο οσίων επισκόπων. Όπως ομολόγησαν όλοι χωρίς δισταγμό, ακόμη και αλλόθρησκοι, στη χορεία εκείνη των οσίων πατέρων παρευρίσκετο και συνεργούσε η ομοούσιος Τριάς.
Όταν η αγία Σύνοδος των τριακοσίων δέκα οκτώ αγίων Πατέρων εκπλήρωσε τον σκοπό για τον οποίο συναθροίσθηκε και οι άγιοι επείγοντο να επιστρέψουν, ο Κωνσταντίνος τους κάλεσε σε κοινή τράπεζα και τους απηύθυνε λόγους συμβουλευτικούς, έδωσε δε στον καθένα ένα μεγάλο χρηματικό ποσό για τις ανάγκες των Εκκλησιών τους, χαρίζοντας σε κάθε τόπο συσσίτια για τα νοσοκομεία και τα πτωχοκομεία και τους απηύθυνε ένα τελευταίο ευχαριστήριο λόγο.
Στη συνέχεια ασπάστηκε με μεγάλο σεβασμό καθέναν ξεχωριστά και βλέποντας πάλι την βασανισμένη εικόνα πολλών από αυτούς, εξαιτίας των μαρτυρίων που υπέστησαν καρτερικά από τους διωγμούς ομολογώντας Χριστό, άλλους δηλαδή χωρίς μάτια, άλλους με παραλυμένα χέρια, άλλους κυρτωμένους από τους πολλούς ξυλοδαρμούς και άλλους να έχουν υποστεί το μαρτύριο της αποκοπής των γεννητικών οργάνων, κατενύγη πολύ, προσκυνούσε με ευλάβεια τα σημάδια από τις πληγές των αθλοφόρων, και καταφιλούσε τα παραλυμένα μέλη τους. Στα κατεστραμμένα μέλη άγγιζε άλλοτε τα μέλη του δικού του σώματος, άλλοτε τη βασιλική του πορφύρα, πιστεύοντας ότι με αυτόν τoν τρόπο και ο ίδιος αγιάζεται. Και στους εξορυγμένους οφθαλμούς έφερνε τις κόρες των ιδικών του ματιών, για να φωτισθούν από εκεί οι οφθαλμοί της δικής του ψυχής. Αφού με αυτό τον τρόπο ασπάσθηκε τους αγίους, αναχώρησε για την Κωνσταντινούπολη.
Όταν ήρθε η ώρα να αναχωρήσουν και οι άγιοι Πατέρες, συγκεντρώθηκαν στην ανατολική είσοδο της πόλης , ώστε να αναπέμψουν προσευχή για καλή επάνοδο στις βάσεις τους, αλλά και για τη σωτηρία και προστασία της πόλης που τους φιλοξένησε κατά τη διάρκεια των εργασιών της Συνόδου. Τότε συνέβη στον χώρο εκείνο της ανατολικής εισόδου, που λέγεται «μεσόμφαλο», και γύρω από τον οποίο στεκόταν η χορεία των αγίων, άλλο θαυμαστό σημείο. Ανέβλυσαν πηγές από λάδι, εκεί στην μέση της αψίδας. Η πηγή αυτή, κατά μαρτυρία του Γρηγορίου, φαίνεται μέχρι σήμερα, φανερώνοντας τη δύναμη και τους καρπούς των προσευχών των αγίων αυτών ανδρών.
Η φήμη που έχει η Νίκαια μέχρι σήμερα οφείλεται στους τριακοσίους δέκα οκτώ πατέρες που τίμησαν την Σύνοδο αυτή. Αλλά και η εύνοια, η προστασία και η πρόνοιά τους προς την πόλη αυτή φανερώθηκε πολλές φορές, με παράδοξα θαύματα κατά τις επιδρομές αλλοφύλλων, κατά τις οποίες η πόλη παρέμεινε σώα. Καμία βλάβη ανδρών, γυναικών ή παιδιών δεν έγινε με την φωτιά ή με τα ξίφη, αν και πολλές φορές έγιναν επιθέσεις κρυφά και φανερά.
Οι άγιοι Πατέρες αξιώθηκαν να κοιμηθούν μακαρίως σε προχωρημένο γήρας, αφού κατελάμπρυναν τον δρόμο της επιγείου ζωής τους με την προκοπή τους στην αρετή. Ο δε φιλάνθρωπος Θεός «ο δοξάζων τους δοξάζοντας αυτόν» επέτρεψε ο θάνατός τους να επέλθει τόσο ειρηνικά, όπως ο φυσικός ύπνος και οι ψυχές τους να απολαύσουν τα αγαθά που είναι αποθησαυρισμένα στους ουρανούς. Στη συνέχεια, τα σώματα των Πατέρων αυτών, τα οποία είχαν δεχθεί τη Θεία Χάρη, έμειναν για αιώνες στην επαρχία του καθενός αδιάλυτα. Πολλοί είναι εκείνοι που μαρτύρησαν το γεγονός, οι οποίοι τους είδαν «ιδίοις όμμασι», σαν να κοιμούνται μέσα στις λάρνακές τους που ανοίγονταν κατά καιρούς, και τους προσκυνούσαν. Γιατί αυτά είναι τα δώρα της Χάριτος.
Η δύναμις όμως της Χάριτος και προστασίας των αγίων αυτών Θεοφόρων Πατέρων, παραμένει διαχρονική και αιωνία. Στην εποχή μας που κλυδωνίζεται από ποικίλες και επικίνδυνες κακοδοξίες και αιρέσεις με στόχο να καταπνίξουν λυσσαλέα τα δόγματα της αληθινής και ορθόδοξης χριστιανικής πίστης, αναβιώνουμε κατά κάποιον τρόπο ανάλογη κατάσταση, όπως αυτή που έζησαν στις μέρες τους οι Άγιοι 318 θεοφόροι Πατέρες και αγωνίστηκαν. Ποτέ δεν έπαψαν να φωτίζουν την Εκκλησία στις δύσκολες στιγμές της, γι’ αυτό έρχονται και πάλι σήμερα ως ασφαλής πνευματικός οδοδείκτης, ως μυστικές σάλπιγγες του πνεύματος και σαλπίζουν τρανώς το μυστήριο της θεολογίας, όπως το παρέδωσαν στην Εκκλησία, ότι μία είναι η ουσία των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδος, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αποτελούν αιωνίζουσα ομπρέλα προστασίας και ως θεηγόροι οπλίτες παρατάξεως Κυρίου, πάλι θα βοηθήσουν το σκάφος της Εκκλησίας να διασωθεί και να νικήσει τη λαίλαπα που το απειλεί, οδηγώντας το στο φως της αλήθειας και του Πνεύματος της θείας Πεντηκοστής. Είναι ολόκληρο αγιασμένο και παντοδύναμο νέφος μαρτύρων, ανύστακτων φυλακτόρων της πίστης , ακαθαίρετοι πύργοι, πάγχρυσα στόματα του Λόγου αιωνίως και μηδέποτε παύοντα λαλούντα τις αλήθειες της ορθοδόξου πίστεως, όπως τις εδογμάτισαν.
ΣΤΩΜΕΝ καλώς