Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην αρθρογράφο του παρακάτω κειμένου γιατί μας κατέδειξε μέσω του Θεολογικού πλούτου της υμνογραφίας των Χριστουγέννων το ΚΛΕΙΔΙ που μας λύνει τις απορίες για τα ΑΓΙΑΣΤΙΚΑ ΔΑΚΡΥΑ της ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΡΙΑΣ εδώ και τρεις ήμισυ μήνες.
Η Παναγία μοναδικό κλειδί της ατομικής
και πανανθρώπινης σωτηρίας, όπως προβάλλεται μέσα από το Κοντάκιο του Ρωμανού
του Μελωδού « Κοντάκιον εις την γέννησιν του Κυρίου»
Άγνωστο για τους πολλούς είναι το
αριστουργηματικό κοντάκιο του κορυφαίου εκκλησιαστικού υμνογράφου και μελωδού,
Ρωμανού, το επιγραφόμενο « Κοντάκιον εις την γέννησιν του Κυρίου». Ο Ρωμανός
μελώδησε δύο κοντάκια για τη γέννηση του Χριστού και το πιο γνωστό σ’ εμάς
είναι εκείνο που έχει ως προοίμιό του «Η Παρθένος σήμερον τον Υπερούσιον τίκτει».
Το κοντάκιο στο οποίο θα αναφερθούμε τώρα, έχει ως προοίμιο τον ακόλουθο ύμνο,
που ψάλλεται στις εκκλησίες μας την επαύριο της γεννήσεως του Χριστού:
Ο προ
εωσφόρου εκ πατρός αμήτωρ, γεννηθείς επί της γης απάτωρ,
εσαρκώθη σήμερον εκ σου. Όθεν
αστήρ ευαγγελίζεται μάγοις,
άγγελοι δε μετά ποιμένων
υμνούσι τον άφραστον τόκον σου,
η Κεχαριτωμένη.
Ολόκληρο το κοντάκιο αποτελείται από πολλές
στροφές, τους λεγόμενους οίκους, που δεν ακούγονται βέβαια στην ακολουθία. Όποιος όμως το ανακαλύψει και το
διαβάσει, θα νιώσει την ομορφιά και έμπνευση μιας υπέροχης και λυρικής ποιητικής σύνθεσης. Πρόκειται για μια
φανταστική αφήγηση, γεμάτη θεοπνευστία, που με πολύ συγκινητικό τρόπο εξιστορεί
την προσκύνηση των Πρωτοπλάστων στο σπήλαιο της γέννησης στη Βηθλεέμ. Ο Ρωμανός
όμως στοχεύει, μέσα από το ποιητικό του αυτό δράμα, να καταδείξει και να
φανερώσει τον καθοριστικό ρόλο που ασκεί η Θεοτόκος ανά τους αιώνες για τη
σωτηρία και λύτρωση του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά, αλλά και όλης τη ανθρωπότητας,
σε οποιαδήποτε δεινή περίσταση. Το περιεχόμενό του, εν περιλήψει, είναι το
ακόλουθο:
Το σκηνικό ανοίγει με το σπήλαιο της Βηθλεέμ και τη Θεοτόκο να κρατά στα
χέρια της το νεογέννητο θείο βρέφος και με μελωδική εκστατική φωνή να το
υμνολογεί. Θαυμάζει πώς φέρει στην αγκαλιά της τον ίδιο τον Δημιουργό του
Σύμπαντος και τον ευχαριστεί ολόψυχα για την τιμή που της έκανε, γιατί
κρατώντας μέσα στην κοιλιά της τη δύναμή Του, έγινε η ίδια βασίλισσα του κόσμου
ως συμμέτοχος αυτής της δύναμης, και όλα
τα εξουσιάζει πλέον.(Του γαρ κόσμου βασιλεύω. Επειδή κράτος το
σον εβάστασα γαστρί, πάντων κρατώ).
Η φωνή της σαν μελωδική γλυκιά
αύρα φτάνει στα κατάβαθα του Άδη, όπου ο Αδάμ και η Εύα κοιμούνται τον βαρύ
ύπνο του θανάτου. Η Εύα ακούγοντας πρώτη τη μελωδία ξυπνά. Ψυχανεμίζεται ότι
έφτασε η ώρα της λύτρωσής τους από τα δεσμά του Άδη και την κατάρα. Προσπαθεί
να ξυπνήσει τον Αδάμ προτρέποντάς τον να ακούσει μια χελιδόνα που ξαφνικά
κελαηδεί μέσα σε ανοιξιάτικο πρωινό. Άνοιξαν και τ’ αυτιά του Αδάμ, που είχαν
κλείσει με την παρακοή, και τινάζει από τα βλέφαρα τον λήθαργο του θανάτου.
Όμως, όταν συνειδητοποιεί ότι του μιλάει η Εύα με μια απαλή φωνή σαν
σαγηνευτικό ψίθυρο, δεν την πιστεύει, γιατί φοβάται πάλι ο δύσμοιρος, μήπως
εξαπατηθεί.
Η Εύα
τον διαβεβαιώνει ότι τα παλιά πια πέρασαν(Τα αρχαία παρήλθε) και ότι ένας
νεογέννητος Θεός, που τώρα ήδη πνέει σαν μυρωμένη ανοιξιάτικη αύρα πλάι τους, διώχνοντας τον πνιγηρό
καύσωνα του Άδη, θα ξανακάνει τα πάντα νέα και θα τους σώσει. Τον παρακινεί
ακόμη να πάνε να προσπέσουν στα πόδια της μητέρας Του και να την παρακαλέσουν
να τους σπλαχνιστεί. Ο Αδάμ πείθεται, γιατί η εξαίσια ζωογόνα ευωδία που
αισθάνεται να τους περιβάλλει, του θυμίζει την τρυφή του χαμένου παραδείσου και
νιώθει ότι τώρα άνοιξε ένας νέος παράδεισος, που είναι η Παρθένος και του
αναπτερώνει την ελπίδα της σωτηρίας. Σηκώνονται όρθιοι οι βαριόμοιροι και ως
τραγικοί εκπρόσωποι του πεσμένου ανθρώπινου γένους, πηγαίνουν στο σπήλαιο και
προσπέφτουν με τα κουρέλια τους στα πόδια της Θεοτόκου ζητώντας οδυρόμενοι να τους σπλαχνιστεί.
Τα μάτια της Μαρίας βλέποντας τους
δυστυχείς προπάτορές της γέμισαν δάκρυα και τα σπλάχνα της ταράχτηκαν. (Σπλάγχνοις
εταράττετο γονεύσι συμπάσχουσα), γιατί
ως μάνα του ελεήμονα Θεού, ήταν κι εκείνη σπλαχνική. (Τω
γαρ ελεήμονι μήτηρ έπρεπε εύσπλαγχνος). Τους παρηγορεί και τους ενθαρρύνει να πάψουν τον
θρήνο, γιατί αυτή γέννησε την ίδια τη χαρά και τώρα θα γίνει πρέσβειρα και
μεσίτρια για τη σωτηρία τους.(Μεσίτιν
υμών γενέσθαι προς τον εξ εμού). Πλησιάζει στη φάτνη και ικετεύει
ταπεινά το παιδί της για το αξιολύπητο γένος της. Το βρέφος της αποκρίνεται, ως
τέλειος Θεός και άνθρωπος που είναι, με τα εξής συγκλονιστικά λόγια:
« Μάνα μου, να ξέρεις ότι μόνο για χάρη σου και μέσα από σένα θα τους σώσω».
(Ω
μήτερ,
και δια σε και δια σου σώζω αυτούς). Γι’ αυτό βρίσκομαι εδώ. Κατέβηκα
στη γη για να τους δώσω άφθαρτη ζωή.(Ίνα έχωσιν άφθαρτον ζωήν) και γι’
αυτό που σου λέω, βάζω την υπογραφή Μου». Επί πλέον της φανερώνει ότι θα
σταυρωθεί και θα πεθάνει ακριβώς γι’ αυτό το πλάσμα Του, γιατί ο πόθος του για
τον άνθρωπο τον νικάει. (Νικώμαι δια τον πόθον ον έχω προς τον
άνθρωπον). Στην ταραχή της την παρηγορεί ότι θ’ αναστηθεί και να πάψει
να κλαίει για πράγματα που αγνοεί, γιατί αν δεν γίνουν αυτά, θα χαθούν αυτοί
για τους οποίους Τον ικετεύει. (Παύσαι μήτερ, κλαίουσα ο αγνοείς. Εάν γαρ μη
τελεσθή, απολούνται ούτοι πάντες, δι ους ικετεύεις με). Και τέλος, την
προτρέπει να βγει να τους τα πει όλα αυτά, για να ευφρανθούν και η ίδια και
εκείνοι. Και η Μαριάμ βγήκε θριαμβεύουσα και έδωσε το χαρούμενο άγγελμα της
σωτηρίας.
Στο κοντάκιό του ο Ρωμανός είναι ολοφάνερο
ότι επιχειρεί να συναισθανθούμε όλοι οι άνθρωποι ότι το κλειδί της σωτηρίας του
ανθρώπινου γένους, όπως τότε και πάντοτε, το κρατάει στα χέρια της η Θεοτόκος. Η μεγαλειώδης παρέμβασή της, για
τη σωτηρία των ανθρώπων, δεν αφορά μόνο τους πρωτοπλάστους, αλλά διενεργείται
ανά πάσα στιγμή και σε κάθε περίσταση αενάως, όταν δεχθεί τις ικεσίες μας.
Σήμερα, ως ανθρωπότητα αναβιώνουμε το δράμα της πτώσης και οδεύουμε
ολοταχώς προς την καταστροφή. Όμως ο εμπνευσμένος θεοφώτιστος ποιητής Ρωμανός
προσπαθεί με το διαχρονικό του ποιητικό έργο να μας κάνει να εννοήσουμε, εν
πλήρει συνειδήσει, ότι μόνο η Θεοτόκος δύναται να μας βγάλει από όλα τα αδιέξοδα
που εκπέσαμε, γιατί ο Θεός την έκανε βασίλισσα του κόσμου και της έχει δοθεί
πάσα εξουσία, αρκεί να την ικετεύσουμε ταπεινά και με πόνο ψυχής. Της δίνει το
ελεύθερο να πράξει ως αρχόντισσα κι Εκείνος σώζει πάντοτε τον άνθρωπο για
λογαριασμό της, χάρη σ’ εκείνη και μέσω εκείνης. Αυτό πρέπει να γίνει βαθιά
κατανοητό από όλους μας.
Άρα, πρέπει να αντιληφθούμε ότι τα αειρρόως αναβλύζοντα δάκρυα από την εικόνα της Παναγίας Παρηγορήτριας στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου του Βύρωνα Αττικής, δεν αποτελούν μόνο έναν οιωνό για άμεσα επερχόμενα φοβερά δεινά, ώστε να μετανοήσουμε, αλλά η Θεοτόκος επιθυμεί να μας δείξει ότι κλαίει ακατάπαυστα μπροστά στον Υιό της και τον ικετεύει να μας λυπηθεί και να μας σώσει μειώνοντας τη σφοδρότητα της τιμωρίας Του.
Και δεν
είναι τυχαίο ότι το θαυμαστό αυτό γεγονός συμβαίνει ειδικά στην εικόνα που
φέρει την επωνυμία της Παρηγορήτριας, γιατί η Παναγία μας ενθαρρύνει να μην
καταθλιβόμαστε, αλλά να ελπίζουμε, γιατί εκείνη δεν σταματά να παρακαλεί για
την ανθρωπότητα και ιδιαίτερα για την Ελλάδα μας τον Κύριο και Θεό της και Θεό
μας. Θα πρέπει όμως κι εμείς, όπως οι πρωτόπλαστοι του Ρωμανού, να προσπέσουμε
στα γόνατα με τα κουρέλια της φθοράς μας και να την ικετεύσουμε για το
ανθρώπινο δράμα που ζούμε συλλογικά ή ατομικά ο καθένας μας και να είμαστε βέβαιοι ότι θα το πράξει. Αυτή είναι ο μυστικός
παράδεισος της σωτηρίας μας και αυτό είναι το σπουδαίο μήνυμα που μας κομίζει
το χριστουγεννιάτικο κοντάκιο του Ρωμανού, που το προοίμιό του, όπως
προαναφέραμε, ψάλλεται την επομένη των Χριστουγέννων, στην εορτή της Σύναξης
της Υπεραγίας Θεοτόκου, ώστε να την τιμήσουμε για τις ασύλληπτες ευεργεσίες
της.
https://konstantinoupolipothoumeno.blogspot.com/
ΚΑΛΗ ΔΥΝΑΜΗ και ΑΓΙΑ ΥΠΟΜΟΝΗ αδελφοί
Δρ. Κωνσταντίνος Βαρδάκας