Ο σοφός Πατριάρχης και φωτεινός ησυχαστής της Θεσσαλονίκης
Η 11η Οκτωβρίου είναι ημέρα μνήμης για τη Θεσσαλονίκη, για την τοπική μας εκκλησίας και για ολόκληρη την Ορθοδοξία.
Την ημέρα αυτή τιμούμε τον Ἅγιο Φιλόθεο τὸν Κόκκινο, έναν από τους σημαντικότερους εκκλησιαστικούς πατέρες του 14ου αιώνα, γεννημένο στη Θεσσαλονίκη, που έλαμψε ως μοναχός, θεολόγος και Οἰκουμενικός Πατριάρχης.
Από τη Θεσσαλονίκη στο Άγιον Ὄρος
Ο Φιλόθεος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη περί το 1300 μ.Χ., από οικογένεια ταπεινή αλλά ευσεβή.
Έλαβε εξαιρετική μόρφωση κοντά στον σοφό Θωμά Μάγιστρο, ενώ από νεαρή ηλικία εγκατέλειψε την κοσμική ζωή και αφοσιώθηκε στη μοναχική άσκηση.
Πρώτα ασκήτεψε στη Μονή του Σινά και κατόπιν στο Άγιον Ὄρος, στη Μονή Βατοπαιδίου, όπου συνδέθηκε με τον Ἅγιο Σάββα τον δια Χριστόν Σαλό, του οποίου και συνέγραψε τον βίο.
Αργότερα μετέβη στη Μεγίστη Λαύρα, όπου ανήλθε στη θέση του ηγουμένου (1342–1345).
Ο υπερασπιστής του Ἡσυχασμοῦ
Ο Ἅγιος Φιλόθεος υπήρξε στενός φίλος και υποστηρικτής του Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ. Μαζί του αγωνίστηκε για τη θεολογία του φωτισμού, δηλαδή τη βίωση της Θείας Χάριτος ως ἄκτιστης ἐνεργείας του Θεοῦ.
Ως θεολόγος και συγγραφέας, υπερασπίστηκε την εμπειρική γνώση του Θεού έναντι της σχολαστικής διανοήσεως της Δύσεως.
Τα συγγράμματά του χαρακτηρίζονται από πνευματικό βάθος, νηφαλιότητα και εκκλησιαστικό φρόνημα.
Το 1347 εξελέγη Μητροπολίτης Ἡρακλείας, και το 1353 Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.
Κατά τη διάρκεια της δευτέρας πατριαρχίας του (1364–1376), ανακήρυξε επίσημα ἅγιο τον Γρηγόριο Παλαμά (1368) και καθιέρωσε την εορτή του κατά τη Β΄ Κυριακή των Νηστειών.
Ήταν επίσης ειρηνοποιός μεταξύ των Εκκλησιών και στήριξε το κύρος του Πατριαρχείου σε δύσκολους καιρούς για τη Ρωμανία.
Πατριάρχης με ταπείνωση και ειρήνη
Παρά τη μεγάλη του θεολογική δύναμη, ο Φιλόθεος διακρινόταν για την ταπεινοφροσύνη και την πραότητα. Εκθρονίστηκε δύο φορές, μα ουδέποτε παραπονέθηκε· δέχθηκε τα πάντα ως ευλογία Θεού.
Πέρασε τα τελευταία του χρόνια σε ησυχία και προσευχή, μέχρι την οσιακή του κοίμηση περί το 1379.
Η Θεσσαλονίκη, πόλη των Αγίων Δημητρίου και Γρηγορίου Παλαμά, τιμά τον Φιλόθεο ως τοπικό άγιο και θεολογικό στύλο της εκκλησιαστικής της παραδόσεως.
Η μορφή του υπενθυμίζει ότι η αληθινή θεολογία γεννιέται στην προσευχή και στην κάθαρση της καρδιάς· εκεί όπου ο άνθρωπος συναντά ζωντανά τον Θεό.
«Ὁ εἰρηνοποιὸς Πατριάρχης, ὁ θεολόγος τῆς Ἡσυχίας,
Ἅγιε Φιλόθεε, πρέσβευε ὑπὲρ ἡμῶν.»
Κληρικός στην Ι.Μ. Θεσσαλονίκης
Πηγή ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ