Για όσους δεν γνωρίζουν, ο ιερός ναός της Παναγίας Εκατονταπυλιανής Πάρου και η Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης συνδέονται μεταξύ τους με μία πολύ στενή και παράδοξη σχέση, τόσο στενή, ώστε η Εκατονταπυλιανή να θεωρείται η Αγία Σοφία της ελεύθερης Ελλάδας.
Διέπονται από ένα παράλληλο ιστορικό, ενώ από πολλές απόψεις, παρουσιάζουν κοινά γνωρίσματα και χαρακτηριστικά.
Σε πολύ αδρές γραμμές αναφέρουμε:
Και οι δύο κτίστηκαν από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο τον 4ο αιώνα μ.χ στην πρωταρχική μορφή της ξυλόστεγης βασιλικής.
Καταστράφηκαν από πυρκαγιά και ανοικοδομήθηκαν από τον Ιουστινιανό τον 6ο μ.χ αιώνα, στον ρυθμό βασιλικής με τρούλο, όπως και παραμένουν μέχρι σήμερα. Ο Ιουστινιανός, με τις παρεμβάσεις του στην Εκατονταπυλιανή, της προσέδωσε επιβλητικότητα και μεγαλοπρέπεια, ώστε να ομοιάζει με την Αγία Σοφία.
Είναι κτισμένες και οι δύο σε δεσπόζουσα θέση, με τρόπο ώστε να αποτελούν το πρώτο κτίσμα που αντικρίζει ο επισκέπτης, όταν εισέρχεται στην πόλη από θαλάσσης. Στην Παροικιά, πρωτεύουσα της Πάρου, ορθώνεται σχεδόν μπροστά στο λιμάνι η Εκατονταπυλιανή, ενώ στην Κωνσταντινούπολη ο ναός της Αγίας Σοφίας χαιρετά με τον εμβληματικό όγκο της τον επισκέπτη, όταν αυτός εισέρχεται από την Προποντίδα στον Βόσπορο.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο πρωτομάστορας που ανακαίνισε τον ιερό ναό της Εκατονταπυλιανής επί Ιουστινιανού, ήταν μαθητής και βοηθός του πρωτομάστορα ο οποίος είχε κτίσει την Αγία Σοφία.
Ως προς το εσωτερικό των ναών, στην Εκατονταπυλιανή, στα δύο από τα τέσσερα τρίγωνα που στηρίζουν τον τρούλο, εικονίζονται αντί των ευαγγελιστών, εξαπτέρυγα Σεραφείμ, όπως τέτοια Σεραφείμ συναντάμε και στα τρίγωνα κάτω από τον τρούλο της Αγίας Σοφίας.
Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Εκατονταπυλιανής, έργο του 17ου αιώνος-εικόνα βρεφοκρατούσης στον τύπο της Οδηγήτριας- παρουσιάζει στοιχεία που την συσχετίζουν με την Κωνσταντινούπολη. Στην περίτεχνη αργυρή της επένδυση έχουν σμιλευτεί εικόνες από θαύματα της Παναγίας των Βλαχερνών της Κωνσταντινούπολης, ενώ στο κάτω μέρος της υπάρχει ανάγλυφη μικρή απεικόνιση της Ζωοδόχου πηγής, πράγμα που τη συνδέει, εφόσον λάβουμε υπόψη και τις προηγούμενες σχετικές αναφορές, με την Ζωοδόχο Πηγή του Μπαλουκλί. Εξάλλου, κάτω από την αγία Τράπεζα του ναού υπάρχει πηγή που αναβλύζει αγίασμα.
Τέλος, το επίσημο προσωνύμιο, Εκατονταπυλιανή, εκτός του ότι είναι δηλωτικό της μεγαλοπρέπειας και του μεγέθους του ναού, απηχεί και μία έντονη παράδοση, ότι ο ναός έχει ενενήντα εννέα φανερές πύλες, ενώ η εκατοστή είναι κλειστή και δεν φαίνεται. Θα φανερωθεί και θα ανοίξει, όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη. Παρόμοιος θρύλος, ως γνωστόν, επικρατεί και για τον ναό της Αγίας Σοφίας, με την κρυφή πόρτα που παραμένει κλειστή και θα ανοίξει μόνο με το πάρσιμο της Πόλης.
Ο ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής είναι η αρχαιότερη εκκλησία της Παναγίας στον ελληνικό χώρο και είναι μάλιστα, και λόγω της αρχαιότητάς της, ο κατ’ εξοχήν ναός της Παναγίας του Δεκαπενταυγούστου, γιατί τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Πώς όμως ο περίλαμπρος αυτός αυτοκρατορικός ναός ανεγέρθηκε σ’ ένα σχετικά μικρό νησί του Αιγαίου, την Πάρο;
Κατά την παράδοση, όταν η Αγία Ελένη αποφάσισε να ταξιδέψει στα Ιεροσόλυμα για την ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού, μετά από μία σφοδρή τρικυμία κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, το πλοίο προσορμίστηκε αναγκαστικά στο λιμάνι της Παροικιάς, στην Πάρο. Όταν αποβιβάστηκε, εισήλθε σε μικρό ναό της Παναγίας, που υπήρχε στην άκρη του λιμανιού και προσευχόμενη θερμά, έταξε στην Παναγία πως εάν την βοηθήσει να εύρει τον Τίμιο Σταυρό, θα ανεγείρει στη χάρη Της μεγαλοπρεπή ναό στο σημείο εκείνο. Όμως δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει το τάμα της, γιατί μετά δύο χρόνια κοιμήθηκε και το τάμα ανέλαβε να εκπληρώσει ο γιος της Κωνσταντίνος.
Η χάρη, λοιπόν, της Παναγίας, κατά θεία οικονομία, τα έφερε έτσι, ώστε να οικοδομηθεί στην Πάρο ο υπέρλαμπρος αυτός ναός, που θεωρείται και μικρογραφία της Αγίας Σοφίας. Επί δεκαεπτά αιώνες στέκει εκεί αγέρωχη, κατά μεσής του πελάγους η Αγία Σοφία του Αιγαίου. Έπρεπε να κτισθεί εκεί ο ναός αυτός της Παναγιάς, ώστε στα σκοτεινά χρόνια της δουλείας του γένους να τονώνει το ηθικό φρόνημα του σκλαβωμένου ελληνισμού, να τον στηρίζει στην πίστη και να τον παρηγορεί με τη θέα της ως μικρή Αγια-Σοφιά, στερεώνοντας τον στην ελπίδα και τη βεβαιότητα ότι θα έρθει πάλι η ώρα της απελευθέρωσης από τον βάρβαρο ζυγό, αλλά και η ώρα της επανάκτησης της Πόλης. Έπρεπε να χτισθεί εκεί, γιατί, όταν σημάνει αυτή η μεγάλη ώρα, θα είναι Εκείνη, η Αρχιστράτηγος του Αιγαίου, που θα μπει μπροστά, να αναχαιτίσει με τα εξαίσια θαύματά της τον από θαλάσσης και εξ Ανατολών κίνδυνο και να οδηγήσει νικηφόρα στη δόξα του Ποθούμενου!
μας εστάλη μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου καλής φίλης
ΧΡΟΝΙΑ ΠΑΝΑΓΙΟΣΚΕΠΑΣΤΑ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΛΕΥΘΕΡΑ